Pierwszymi nauczycielami dziecka są zazwyczaj rodzice, a nauka odbywa się w spontanicznych, naturalnych i bezpośrednich kontaktach na linii rodzic-dziecko. Z reguły jest to nauka poprzez zabawę, z której dziecko czerpie radość, a rodzic w naturalny sposób dostosowuje się do tempa i możliwości dziecka. Najczęściej jest to prosty dialog, w którym rodzic zadaje pytania mające na celu ukierunkowanie uwagi dziecka na dany element np. podczas zabawy klockami, układania puzzli czy rysowania jakiejś scenki. Pytania te pomagają dziecku podejmować decyzje, jak ma przebiegać dalsza część zadania. Pod koniec takiej krótkiej rozmowy dziecko umieszcza określony element układanki we właściwym miejscu, dzięki czemu czerpie satysfakcje z osiągnięcia pożądanego celu. Jak skutecznie pomagać dziecku rozwiązywać problemy? W tym tekście przedstawiam kilka pomysłów.
Kierowanie uwagi dziecka na problem/przedmiot
Skieruj uwagę dziecka na określone przedmioty. Jeżeli jest to np. budowa z klocków, wskaż dziecku potrzebny element. Możesz wskazać go w konkretny sposób albo nazwać go lub opisać czy po prostu stuknąć w dany element. W sytuacji, gdy dziecko zaczyna mierzyć się z problemem wysyłanie do niego komunikatów werbalnych (słowa) i/ lub niewerbalnych (gesty) motywuje go do samodzielnego wykonywania działań. Staraj się powstrzymać od wykonywania zadania za dziecko. Ważna jest twoja obecność i dyskretna pomoc, taka by mały człowiek miał poczucie sprawstwa.
Przed rozpoczęciem zabawy ustal z dzieckiem sekwencje działań
Jeżeli jest to np. układanie puzzli, pomóż dziecku zaplanować pracę. Ustal, że np. najpierw układacie narożniki i krawędzie układanki. W przypadku nauki rysowania rozplanujcie na kartce, gdzie będzie stał domek, a gdzie np. drzewo czy piesek. Ze starszym dzieckiem można np. porozmawiać o proporcjach, odległościach czy kolorach poszczególnych elementów, które znajdą się na rysunku. Wsparcie tego typu dotyczy tych momentów, w których uczymy dziecko rysowania. Warto pamiętać, że mały człowiek powinien mieć także, pełną swobodę wykonania prac według swojego pomysłu, tak by nie tłumić jego twórczości. W tym przypadku obie strategie wykorzystywane naprzemiennie są bardzo istotne dla harmonijnego rozwoju dziecka.
Podzielcie zadania na mniejsze elementy
W przypadku złożonych zadań takich jak wspomniane układanie puzzli warto podzielić czynności na mniejsze sekwencje. Ukierunkuj pracę dziecka poprzez ustalenie z nim, że w tym momencie warto np. poszukać puzzli, z których ułożycie dom, samochód czy kota. Takie uporządkowanie elementów znacząco ułatwia pracę dziecku, sprawia radość i przybliża do osiągnięcia pożądanego celu.
Wspieraj poprzez wskazywanie
Dzieci potrafią dość szybko się zniechęcać, jeżeli zadanie wydaje im się za trudne. W takich przypadkach warto podtrzymać uwagę dziecka poprzez wskazanie czy uwypuklenie cech zasadniczych np. poprzez wskazanie głowy psa, czy elementu będącego rogiem układanki. Warto w takiej sytuacji zademonstrować dziecku jak można dopasować elementy, np. trzymając właściwy puzzel nad pustym miejscem, w którym powinien się znaleźć.
Przypominaj o kolejnych zdaniach
Takie wsparcie może znacząco ułatwić pracę dziecku, szczególnie jeżeli zaczyna brakować mu pomysłu na rozwiązanie określonego problemu. Krótka podpowiedź typu: „A może teraz poszukaj ogonka psa” pozwala w łatwy sposób wrócić do działania.
Utrwalaj nabyte umiejętności
Przy pojawieniu się problemów warto nawiązać do już przećwiczonej umiejętności.
Pomocna może być uwaga typu: „Czy dopasujesz to tak, jak ten kwadracik przed chwilą?”
Kontrolowanie frustracji
Im dziecko młodsze tym jego okres skupienia uwagi jest krótszy. W przypadku trudności szybko pojawia się niechęć do dokończenia zadania. Warto w tej sytuacji wspomóc dziecko pozytywnymi komunikatami typu: „Idzie ci dobrze, już prawie kończysz”, „Jeszcze tylko reszta domku i będzie finał”, „Brawo, znalazłaś ten kawałek zupełnie sama”.
Dostosuj stopień trudność zadania do możliwości dziecka
Dostosowanie stopnia trudności zadania do indywidualnych możliwości dziecka to kluczowy element w całym procesie. Każde dziecko jest inne i proces jego rozwoju przebiega nieco inaczej. Wybieraj zadania na miarę możliwości dziecka. Wyzwania te, nie powinny być zbyt trudne, ale także nie powinny być zbyt proste. Muszą wymagać wysiłku od dziecka, ale pozwolić także na czerpanie radości z wykonywanej pracy i wiarę, że dane zadanie przy określonym zaangażowaniu i wsparciu ze strony dorosłego będzie mogło zakończyć się sukcesem.
Proces uczenia się jest szczególnym rodzajem podejmowania wspólnych wysiłków. Dorosły powinien spokojnie i w odpowiednim czasie udzielić dziecku określonego rodzaju wsparcia, co pomaga dziecku uczyć się rozwiązywać problemy. Najważniejsze w tym procesie są dobre relacje pomiędzy dzieckiem i dorosłym. Mały człowiek powinien czuć się bezpiecznie. Dzieci, które czują wsparcie ze strony osoby dorosłej uczą się chętniej, same potrafią podejmować własne inicjatywy i łatwiej w przyszłości rozwiązują różne problemy.