To pytanie nurtuje wielu rodziców. Niełatwo znaleźć jednoznaczną odpowiedź. Doświadczenia rodzinne mają główny wpływ na rozwój dopiero co kształtującej się osobowości dziecka i jego związków społecznych, szczególnie w pierwszych latach, kiedy to spędza ono sporo czasu z rodzicami i rodzeństwem, jeśli je posiada. Jedno jest pewne, jeżeli chcesz zachęcić swoje dziecko, by wyrosło na szlachetną i altruistyczną osobę warto skorzystać z kilku konkretnych wskazówek opartych na badaniach naukowych.
Stwórz pełen ciepła i miłości klimat rodzinny.
Kochający i bezpieczny „dom” to podstawa. Dziecko potrzebuje czasu i wsparcia ze strony rodziców. Szczególne efekty osiągają Ci rodzice, którzy rodzinne ciepło łączą z jasnym objaśnianiem dziecku różnych sytuacji. Twoja miłość, cierpliwość i czas poświęcony dziecku, to najlepsza rzecz jaką możesz mu podarować. Znajdź chociaż kilka chwil, w ciągu dnia, gdy będziesz z dzieckiem „tu” i „teraz”, bez telefonu, telewizora czy myśli o pracy. Czas spędzony razem to najlepsza rzecz jaka możesz dać swojemu dziecku.
Zapoznawaj dziecko z zasadami i wyjaśniaj, dlaczego tak należy robić.
Dzieci lubią jasne zasady, określające, jak należy postępować i czego nie wolno robić. Dobre efekty przynosi również objaśnianie konsekwencji, jakie mogą mieć określone działania dziecka np.: „Jeśli rzucisz samochodzik w kierunku lustra, to możesz je rozbić i się skaleczyć”. „Jeśli nie zapniesz pasa w foteliku dla dzieci w samochodzie, to narażasz się na niebezpieczeństwo”. Równie ważne jest przedstawianie pozytywnych zasad i wskazówek, np. „Powinniśmy dzielić się tym, co mamy, z ludźmi potrzebującymi pomocy”.
Nakłaniaj dziecko do robienia pożytecznych rzeczy.
Dzieci od najmłodszych lat warto uczyć pomagania w domu. Zadania oczywiście powinny być dostosowane do wieku i możliwości dziecka. Warto zacząć od prostych czynności typu sprzątanie zabawek, z czasem wraz z rozwojem psychofizycznym dziecka, przechodząc do bardziej skomplikowanych zadań jak pomoc w opiece nad zwierzętami domowymi czy gotowanie. Bardzo ważne jest tu wyczucie, aby zbyt duże i częste angażowanie dziecka nie przyniosło odwrotnego skutku i nie stało się silnym przymusem. Świetnie jest wyrobić w dziecku poczucie, że jest uczynnym, życzliwym człowiekiem, bo to będzie wspomagać dalsze pozytywne zachowania. Zbyt dużo zadań może wywoływać w dziecku niechęć do pomocy i przyjęcie postawy: „Nie cierpię tego robić, bo mama znowu mi kazała”.
Przypisuj dziecku prospołeczne cechy.
Przypisywanie dziecku pozytywnych, altruistycznych cech wzmacnia jego wewnętrzny charakter. Zdania typu: „Jesteś takim uczynnym dzieckiem”, „Robisz tyle dobrych uczynków” – działa na ogół zachęcająco. Ta strategia przynosi dobre efekty szczególnie u dzieci w wieku około siedmiu, ośmiu lat. Jest to czas, w którym dzieci zaczynają rozwijać ogólne poczucie własnej wartości. Sposób ten może pomóc wpłynąć na schemat własnej samooceny dziecka, a to może bardzo zminimalizować zachowania egoistyczne. Warto uczyć dzieci, że zachowania polegające na działaniu na korzyść innych np. pomoc mamie czy koleżance, pomimo dobrowolnego poniesienia pewnych kosztów przez dziecko, na rzecz innej osoby, może dawać radość i satysfakcję i przysparzać dziecku prawdziwych przyjaciół.
Modeluj zachowania dziecka troskliwie i cierpliwie. Wyraźne wytyczanie zasad nie przyniesie zbyt wiele dobrego, jeżeli rodzic sam nie będzie przestrzegał tego, co mówi. Pamiętaj, że to Twoje postępowanie jest najlepszym przykładem dla Twojego dziecka.