Pierwsze tygodnie ciąży to okres embrionalny. Rozpoczyna się od czasu zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik i trwa do końca 8 tygodnia. Jest to bardzo ważny okres zwany organoganogenezą. W tym czasie wykształcają się podstawowe struktury organizmu. Rozwój ten jest bardzo intensywny. Można powiedzieć, że każdego dnia dokonują się duże zmiany w tworzeniu nowego organizmu. Jest to niezwykle ważny i bardzo intensywny okres w rozwoju dziecka, który poznajemy dzięki coraz bardziej wyspecjalizowanym technikom medycznym.
Pierwszy tydzień ciąży
W zapłodnionej komórce jajowej zaczyna się podział i różnicowanie komórek. Około 30 godzin od zapłodnienia następuje proces zwany bruzdkowaniem – podział zygoty na dwie potomne, o tej samej wielkości i tym samym materiale dziedzicznym. Następny podział tych dwóch potomnych trwa tylko 12 godzin a następne trwają jeszcze szybciej. Ilość komórek wzrasta jak funkcja wykładnicza – 2, 4, 8, 16, 32, 64…. itd. Zarodek w tym stadium zwany jest morulą i przypomina wyglądem jeżynę. Jego średnica ma 0,15 mm. Przesuwa się on wzdłuż jajowodu do jamy macicy. Czwartego dnia istnieją już 64 komórki, które otoczone są przejrzystą błoną. W tym czasie zarodek dochodzi do jamy macicy. Kolejne podziały prowadzą do powstania blastocysty, która wysyła do organizmu matki sygnał w postaci białka (gonadotropina kosmówkowa -hCG3). Organizm matki odbiera sygnał i w odpowiedzi przy użyciu progesteronu przygotowuje endometrium do zagnieżdżenia się embrionu. Mimo tego, że zarodek jest „ciałem obcym” dla organizmu matki, zostaje ustalony pomiędzy nimi „pakt o nieagresji” i rozpoczyna się stała współpraca. Rozpoczyna się kontakt pomiędzy organizmem dziecka i matki, który będzie trwał, aż do urodzenia i może być kontynuowany przez karmienie piersią (Colombo 2002).
Drugi tydzień ciąży
W drugim tygodniu, w trakcie zagnieżdżania się w ścianie macicy, zarodek ma kształt dysku. Embrion ludzki na tym etapie nazwany jest gastrulą. Na tym etapie kończy się możliwość powstania tzw. jednojajowego bliźniactwa.
Trzeci tydzień ciąży
Na początku trzeciego tygodnia ciąży embrion ludzki ma już 2,5 mm długości i kształt podobny do gruszki. Rozpoczyna się organogeneza. Powstają zaczątki układu nerwowego. Około dwudziestego dnia ciąży widoczny jest już zaczątek mózgu i oczu. Od dwudziestego pierwszego dnia ciąży pracuje cewa sercowa, a jej skurcze można nazwać pierwszymi ruchami. W maleńkim organizmie rozpoczyna się współpraca mięśniowo-nerwowa.
Czwarty tydzień ciąży
W dwudziestym piątym dniu ciąży serce zaczyna rytmicznie pulsować. Tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych. Pojawiają się zawiązki nerek, wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, żołądka, płuc, tarczycy, jelit, rączek i nóżek, oczu, uszu i nosa oraz jamy ustnej. Na koniec pierwszego miesiąca zarodek ludzki jest zwinięty w łuk i osiąga długość około 5-6 mm i waży poniżej 1 g. Składa się już z kilku milionów komórek.
Piąty tydzień ciąży
W piątym tygodniu ciąży pojawiają się zawiązki dłoni i stóp. Około trzydziestego pierwszego dnia wyodrębniają się ręce i barki. Trzydziestego trzeciego dnia pojawiają się zarysy palców i zagłębienia uszne. W tęczówce oka pojawia się pigment. Głowa robi się większa, a twarz nabiera ludzkiego wyglądu. Zarysowuje się nos i szczęka. Jest to też szczytowy okres rozwoju układu nerwowego. Wielkość zarodka wynosi około 1 cm.
Szósty tydzień ciąży
W szóstym tygodniu, głowa jest mocno pochylona do przodu i jest największą częścią ciała. Serduszko jest już uformowane. W miejscach w których mają wytworzyć się kości gromadzi się tkanka chrzęstna. Tworzą się mięśnie przepony, brzucha, kończyn i grzbietu. Zaczyna być wyraźny czubek nosa. Obecność lub brak męskich hormonów płciowych ustala tożsamość płciową. W czterdziestym pierwszym dniu ciąży pojawiają się pierwsze odruchy nerwowe i ruchy spontaniczne, co świadczy o współpracy układu nerwowego i mięśniowego. Zarodek osiąga około 1,5 cm długości i waży 2-3 gramy.
Siódmy tydzień ciąży
W siódmym tygodniu ciąży głowa powiększa się, wydłuża się szyja i uwydatnia szczęka. Żebra i kręgi kostnieją. Rozwija się górna warga, zawiązek języka i zarasta podniebienie. Otwierają się przewody nosowe. Małżowina uszna przybiera kształt odziedziczony po rodzicach. Oczy z boków przesuwają się do przodu i zamykają się powieki. Można odróżnić już wewnętrzne narządy płciowe. Serduszko bije z częstotliwością 40-80 uderzeń na minutę. Półkule mózgowe wypełniają górną część czaszki. W czterdziestym trzecim dniu ciąży odnotowuje się pierwsze oznaki fal mózgowych. Dziecko mierzy około 2 cm.
Ósmy tydzień ciąży
W ósmym tygodniu głowa dziecka stanowi połowę długości ciała. Tułów jest zaokrąglony, a rączki rozłożone na boki. Łokcie kierują się w dół, a kolana ku górze. Gałki oczne mają mocny pigment. Nosek ma dwie dziurki. Na dłoniach pojawiają się unikalne linie papilarne. Rozwijają się gruczoły dokrewne – tarczyca, grasica, nadnercza. Pojawiają się kubki smakowe. U dziewczynek rozpoczyna się formowanie łechtaczki, a u chłopców moszny.
Kończąc okres embrionalny dziecko ma około 5 cm długości i około 2 gramy wagi. Wyglądem przypomina miniaturowego człowieka. Narządy wewnętrzne są ukształtowane i pełnią swoje funkcje. Mózg wysyła sygnały nerwowe koordynując prace organów. Serduszko bije rytmicznie. Żołądek wydziela soki trawienne, wątroba i śledziona wytwarzają komórki krwiotwórcze, nerki wychwytują kwas moczowy z krwi. Jelita wykonują ruchy robaczkowe. Co minutę przybywa kilka tysięcy neuronów. Rozpoczyna się płodowy okres życia dziecka.
Bibliografia
- J. Trempała: Psychologia rozwoju człowieka. PWN
- R. Colombo: Embrion to już dziecko. Kiedy zaczęło się moje życie. IMiDz